Bilo jednom na siromašnom istoku

Orginalni naziv: Bir Zamanlar Anadolu’da
Scenario: Nuri Bilge Ceylan, Ebru Ceylan, Ercan Kesal
Uloge: Muhammet Uzuner, Yilmaz Erdogan, Taner Birsel
Žanr: Drama
Trajanje: 150 min
Proizvodnja: Turska, Bosna i Hercegovina, 2011.

Ovakva nota duboko zamišljenog ostvarena je u prvom delu filma kroz upečatljivo komponovane kadrove prirode i pejzaža u kojima se gube obrisi ljudskih figura. Ako vas ovo navodi na ideju o pretencioznom i umarajućem filmu, to je uistinu ono što vas i očekuje.

Priča je bazirana na potrazi vlasti za lešom ubijenog čoveka. Glavni inspektor, nekoliko policajaca, tužilac, doktor i njihova pratanja, vode počinioca zločina od bunara do bunara kroz nenaseljene oblasti Anadolije kako bi ovaj prepoznao tačno mesto na kome je zakopao leš. Kroz široke kadrove pustog predela tumara karavan vozila, dok uzaludnost i repetitivnost bezuspešne potrage skreće pažnju sa interesovanja za zločin ka tmurnom karakteru celokupnog dešavanja. Paralelno sa mrakom koji se nadvija nad nedođijom, deluje kao da se nad svim junacima nadvija osećaj uklete sudbine.

Sumanute teme razogovora između aktera kreću se od priče o obranom kozijem jogurtu koji se više ne pravi kao nekada, priče o tužiocu koji previše puta staje da bi se olakšao, preko priče o karakteru kraja kroz koji se voze, pa do razgovora dva najpametnija junaka, doktora i tužioca, o pitanjima žene, lepote i smrti, koja se provlače kroz čitav film i funkcionišu kao nekakav lajt motiv. Svi ovi dijalozi dovode do zapitanosti nad prirodom teskobnog života čoveka u ovim krajevima Anadolije. Specifični trenuci koji izražavaju tu zapitanost nastaju u nekoliko navrata, kada kamera sa jednog od zamišljenih likova pređe na travnati zamračeni predeo pejzaža, ili kada prati jabuku koja pada sa drveta i kotrlja se do potoka. Kadrove prati zlosutna muzika, i mada na trenutak deluje da bi kadar mogao otkriti bitnu informaciju za rešavanje slučaja, poput pozicije leša, to se ne dešava, i kadar ostaje da lebdi kao kontemplativni momenat, kao vid vizuelno filozofske nadogradnje.

Dalji sled događaja u filmu stvara sliku o specifičnosti ljudi i njihovih života u Anadoliji. Komični postupci tokom policijske istrage toliko odudaraju od one idealne predstave o profesionalnosti organa vlasti na koju smo navikli u filmovima razvijenog zapada. Najzastupljeniji su trivijalni problemi članova policijskog tima, dok je sama procedura prikazana kao komična, na granici sa apsurdom. Usmeravanje pažnje sa raspleta događaja na reagovanje likova i prirodu ljudi omogućilo je isticanje odlika lokalnog života turske provincije.

Na kraju dobijamo sliku prirode života u jednom siromašnom kraju na Istoku, koja je prožeta pitanjem o smislu takvog života nad kojim su zapitani glavni protagonisti filma. U pitanju je tmurna i seriozna, prava filozofska filmska meditacija, te je jasno zašto je ovaj film postigao uspeh na Kanskom festivalu i pridobio blagonaklonost zapadne kritke.