Boginje i mumije, vampiri i roboti

Čudovišta koja smo voleli (tom I) Ranka Munitića bila je i ostala enciklopedija ključnih likova književne i filmske fantastike, ili kako to autor opisuje, "istraživačko putovanje kroz analizu legendarnih ličnosti iz mitova, bajki, 'horrora', 'science fictiona' i 'heroic fantasyja'". Horori koji su naše prostore zadesili samo godinu dana po pojavi I toma učinili su da II tom dočekamo tek 1997, u znatno skromnijem obliku, manjeg formata, mekog poveza, i (skoro) bez fotografija. "Utoliko bolje", pisao je tada Munitić. "Jer, sada svaki na svoj način svedoči o vremenu u kome se pojavio. Čudovišta, tako, i dalje dele našu sudbinu."

To bi se moglo reći i za treću inkarnaciju ovog poduhvata (kod trećeg izdavača, beogradskog Kreativnog centra), ovog puta u najambicioznijem obliku, bar što se tiče sadržine, ako već ne i opreme. Naime, svoj finalni (?) oblik Čudovišta bi trebalo da dobiju u šest tomova i 60 poglavlja, čime će ranije inkarnacije (svaka sa po 20) biti uvećane za trećinu, odnosno 20 potpuno novih poglavlja, ali raspoređenih tako da se smisleno smeste uz svoje arhetipske sadruge.

Prvi tom najnovijeg izdanja govori o biblijskom Noju, o Odiseju i Herkulu, Sinbadu moreplovcu, Zigfridu, Danteovim paklenim vizijama, kralju Arturu, doktoru Faustu, Pepeljuzi, Prosperu (Šekspirovom, i onom iz SF filma Zabranjena planeta) i Guliveru. Kao što se može videti, to je zaista putovanje dugo tri i po milenijuma, kroz likove i mesta našeg kolektivnog nesvesnog, koje iscrtava mape naših snova, mitova, strahova, nadanja i njihovih umetničkih (i manje umetničkih!) ekspresija. Stranicama ovih šest tomova defiluju bogovi i boginje, mumije i vampiri, vukodlaci i ludi naučnici, vanzemaljci i roboti, zmajevi i druga čudovišta, tajanstvena mora i nepoznata ostrva...

Kroz sve ove poznate i manje poznate teritorije Munitić nas vodi sa sigurnošću i pouzdanošću, kako i priliči pionirskom istraživaču filmske fantastike kod nas (kapitalno delo Fantastika na filmu I i II, s početka 70-ih). Pri tome se obilato služi odlomcima iz književnih uzora koji su ustoličili matrice kojima se, mnogo kasnije, film napajao, pomažući se i stručnom, kritičkom literaturom gde zatreba, i sve to uobličavajući svojim kratkim i jasnim sudovima.

Dizajnirana znatno dopadljivije od II toma iz 1997, ova knjiga nudi tri potpuno nova poglavlja, kao i neznatno doterana stara, dopunjena referencama na novije naslove. Ilustracija ima manje nego u nekadašnjem nedostižno velelepnom I tomu iz jednog drugog vremena i mesta koje više ne postoji, ali ipak više nego što su nas recentne knjige slične tematike navikle.

 Ozbiljna po pristupu, opravdano ambiciozna ali istovremeno veoma čitljiva i pitka, ovo je knjiga koja otvara oči za najraznovrsnija obličja fantastike, bila ona horor-mračna ili zvezdano-naučna, i ukazuje na praiskonsko utemeljenje likova i zapleta za koje čovek možda veruje da su moderniji nego što, zapravo, jesu. Povezujući drevne priče s njihovim modernim (filmskim i stripovskim) varijacijama, Munitić zapravo pruža svojevrsnu enciklopediju fantastike čiji se naredni tomovi s nestrpljenjem očekuju. Zavirite u svetove koji se ovde otkrivaju i proverite da li i mi na neki način delimo sudbinu opisanih čudovišta.