Mađioničarski double bill na Cinemaniji

Scenario: Jonathan Nolan, Christopher Nolan, po romanu Prestiž
Uloge: Hugh Jackman, Christian Bale, Michael Caine, Piper Perabo, Rebecca Hall, Scarlett Johansson, Samantha Mahurin, David Bowie
Žanr: drama/fantastika/triler
Trajanje: 128 min
Proizvodnja: 2006.
Web: www.prestige- movie.com

Scenario: Neil Burger, po kratkoj priči Eisenheim the Illusionist Stevena Millhausera
Uloge: Edward Norton, Paul Giamatti, Jessica Biel, Rufus Sewell, Aaron Johnson, Eleanor Tomlinson
Žanr: romansa/triler
Trajanje: 110 min
Proizvodnja: 2006.
Web: www.the illusionist.com

Mađioničarski trikovi glavnih junaka, dva mađioničara u usponu na londonskoj sceni u Prestižu i iluzioniste popularnog u bečkim krugovima u Iluzionisti, u oba filma su aktivirani kao predmet misterije i istrage. Međutim, dok je u Iluzionisti mađioničarski trik ostavljen na nivou tajanstvene pojavnosti, izveden preko specijalnih efekata koji gledaoca stavljaju u istu poziciju sa posetiocima predstava unutar filma, a na nivou priče iskorišćen kao tehničko objašnjenje zapleta čije je mesto moglo da zauzme i bilo koja druga vrsta zanata glavnog junaka, u Prestižu je sam mađioničarski zanat dramatizovan. U Nolanovom filmu, trikovi i njihova zakulisna mašinerija (asistentkinje, inžinjeri, metode i sprave), čine svojevrsnu paklenu mašinu u kojoj se kreću junaci, pružajući gledaocu iskustvo specifičnog, zatvorenog sveta i njegovih pravila, umesto pasivnog prepuštanja efektima trikova.

Iako su, još od poučne pričice o susretu dva ovna na brvnu i tvrdoglavosti koja ih sprečava da razmotre situaciju i mimoiđu se, pa preko Pere Kojota i Ptice Trkačice, zatim filmova Smrt Smučiju ili Zavist, tvrdoglavost, mahnita konkurencija, opsesivnost, fiksacija na cilj i gaženje preko leševa da se do njega stigne, uglavnom tretirani u rasponu od satire do lagane komedije, pa i do čisto gladijatorskih spektakla kakvi su versusi između raznoraznog horor i SF zverinja (Džejson, Predator, Alien itd.), u filmu Prestiž se ovoj temi prišlo sa smrtnom ozbiljnošću koja, tu i tamo, prelazi u domen crnog humora. Iz priče o iracionalnom sukobu dvojice mađioničara (Hugh Jackman i Christian Bale), koji ih vodi precenjivanju sebe samih, tj. zalaganju svojih porodica i obesmišljavanju svojih identiteta te, naposletku, hipertrofiranju i morbidizaciji sopstvenog zanata, Prestiž precizno, na momente hladnokrvno anatomski, povezuje mapu destrukcije predstojećeg XX veka, delujući na nas kao mračna drama prepoznavanja i suočavanja sa prvim malignim ćelijama (pomenimo samo hladni rat ili hipertrofiju niza grana nauke, privrede i zabave zarad tržišne konkurencije koji naposletku stvaraju hibridne grudi, sendviče, trepavice, kokoške, reality showove). Problem Prestiža leži u trunci samodovoljnosti pripovedača, odnosno spremnosti da se snaga dramskih elemenata kojima priča raspolaže žrtvuje zarad iznenađenja, te da veći deo uživanja gledalac dobija naknadnim razmišljanjem o filmu, nego u trenucima dok ga gleda.

Za razliku od Prestiža, film Iluzionista koristi odabrani istorijski trenutak i u njemu uočeni fenomen (scenaska magija i fascinacija istom) sa skromnijim pretenzijama filma iz epohe, kostimirane drame koja vreme u kom se radnja odvija tretira kao scenografski i kostimografski uverljivu kulisu. Mađioničarski zanat je u filmu izvor romantično anahronog, po malo muzejskog doživljaja, bez namere da se fenomen reanimira u savremenijem ključu. Prestižu blizak narativni postupak, građenje zagonetke od strane sveznajućeg pripovedača, u Iluzionisti ima konkretnije žanrovsko pokriće. Umesto rediteljskog poigravanja vremenskim tokovima kojim je drama u Prestižu raščlanjena na zagonetku, u Iluzionisti se ide tradicionalnijim putem whodoneit-a, gde je postavljanje i razotkrivanje zagonetke (ubistva vojvotkinje) povereno liku policijskog inspektora. I rediteljski tradicionalniji od Prestiža, Iluzionista je pre svega posvećen stvaranju autentično anahrone atmosfere (svetlost gasnih lampi, kamerne scene, urednije raspoređeni flash-backovi, gotovo pozorišne metode maskiranja junaka pomoću lažnih brada i štapova), čime na prijatan način, čini se, svesno, priziva u sećanje seriju AvantureŠerloka Holmsa i TV adaptacije romana Agathe Christie. Mnogi gledaoci su hvalili Iluzionistu upravo zbog te nezahtevnosti po gledaoca, neke vrste benignog nuđenja eskapizma u malu priču kao u čitanje džepnih romana nakon burnog radnog dana. Ali, pitanje je, koliko bi ljudi uopšte pogledalo Iluzionistu, ovakvog kakav je, da se u filmu nisu našla imena poput Edwarda Nortona i Jessice Biel? Budući da prvim delom filma dominira romansa o klasno razdvojenom paru, na tragu Romea i Julije, trijumf filma u vidu logičke detektivske odgonetke deluje razočaravajuće, a likovi iluzioniste i vojvotkinje kao šrafovi u mozgalici.

U odnosu na Prestiž, čar Iluzioniste dobrim delom potiče od činjenice da se ne ponaša kao mlađi brat koji zavidi starijem, već, iako mu sličan, istrajava na svojoj skromnosti i nenametljivosti kao na identitetu i stavu. Stoga su, u paru, ova dva filma pružila gotovo pa savršen mađioničarski double bill na Cinemaniji.