Berlinale - prvi dani

Festival u Berlinu otvorio je film Zbogom Kraljice Benoa Žakoa. U pitanju je vrlo interesantan film koji prati situaciju na francuskom dvoru nekoliko dana pre i posle pada Bastilje kada je započela francuska revolucija 1789. Okosnica priče je mlada sluškinja Marije Antoanete koja svakodnevno kraljici čita omiljenu joj literaturu. Na taj način film nudi onu drugu perspektivu života na dvoru, pogled iz ugla posluge.

Rediteljev izbor oruđa u pričanju takve priče pao je na stedikem, koji nepokolebljivo beleži svaki detalj tokom dnevne rutine junakinje. Njeno buđenje počinje nepodnošljivim svrabom, i njeno češkanje tokom uvodnih momenata filma postavlja jasan kontrast onog običnog, svakodnevnog, demisitifkovanog nasuprot zvaničnom samopodrazumevajućem sjaju života na dvoru. Tako umesto rituala kraljeva i plemića, gledamo scene obedovanja, veselja, ogovaranja i dnevnih obaveza posluge.

Kamera konstanto prati junakinju, često tik uz njen potiljak, dok prolazi kroz beskrajne odaje dovora kako bi uspela da stigne na vreme i zadovolji svaki prohtev kraljice. Osećaj konstantnog pritiska povećava se posle pada Bastilje i  haosa koji nastaje na dvoru. U početku, radi se samo o traču koji unosi zebnju i pometnju na dvoru, da bi kasnije nastao potpuni haos među aristokratama i njihovom poslugom. Glavna junakinja je vrlo tiha i zapravo povučena osoba, ne znamo mnogo o njoj i njenim stavu prema zbivanjima u kojima se zatekla, tako da je kamera koja konstanto prati junakinju neumorno beležeći materijalne detalje njenog okruženja, krucijalni činilac koji prozivodi utisak i osećaj o onome što se dešava. Raspad postojećeg načina dvorskog života tako postaje najevidentniji kroz haotičnu kompoziciju kadra koji je konstantno u pokretu, sporadično se zadržavajući na izbezumljenim protagonistima.

Prema rečima reditelja, osnovna namera je bila da se kroz perspektivu svakodnevog  približi veliki istorijski moment današnjem gledaocu.
Film preko postojećih uloga i pozicija na dvoru u osvit francuske revolucije nudi promatranje pitanja identiteta koji je jasno određen strogo ustrojenim društvenim formama. Odnos mlade protagonistkinje prema samoj kraljici, kao i prema drugim akterima svakodnevnog života na dvoru, nudi specifičan uvid u emotivnu interakciju koja leži u pozadini formalnih društvenih rituala.

Među filmovima prikazanim tokom prvih dana filmskog festivala u Berlinu, u žiži interesovanja našao se film U zemlji krvi i meda. Film Anđeline Džoli, gledan iz srpske perspektive, deluje zastrašujuće. Predstave Srba su u tolikoj meri negativne da su na granici potpune negledivosti. Srpski vojnici čine najgora moguća zlodela sa smeškom na licu, ili sa izrazom koji odaje iskonsko uživanje. Ta doza naslađivanja junaka u brutalnom silovanju i hladnokrvnom ubijanju vrlo retko se može videti u današnjim filmovima, van okvira horora. Ne želim da izdvajam određene momente, ali rešetanje iz mitraljeza uz grohotni smeh je jedan od najzastupljenijih momenata u ovom ostvarenju. Prema izjavi rediteljke, namera je bila da se zločini predstave što živopisnije i deluju što nepodnošljivije, budući da je prema mišljenju rediteljke ratni film koji izbegava takav stepen hororičnosti neefektan ratni film.

Međutim, ovakav prikaz strahota rata rezultira jednodimenzionalnim efektom koji  priziva banalne stereotipe iz recimo brojnih akcijaša iz 80-ih, gde je podela na pozitivce Švarcija ili Stalonea i brojne negativce sa kojima se oni susreću, apsolutno crno-bela, maksimalno stilizovana i svedena.

Rečenice koje izlaze iz usta Radeta Šerbedžije, koji tumači glavnog komandanta srpskih trupa i koje nude nekakvu pozadinu motiva sprske vojske, imaju smisla samo na nivou stereotipa o stavu prema međunacionalnom pitanju na ovim prostorima tokom Drugog svetskog rata. Takva banalizacija  po sebi nije problem, ali kada je navodna namera filma da doprinese razmatranju strahota jednog građanskog rata, kako bismo kao društvo nešto naučili i tako doprineli miru u svetu, po rečima Džolijeve, onda se takav postupak manifestuje kao krucijalna nedoslednost, i u određenom smislu kao ograničenje samog filma.

Na pitanje novinara zbog čega je izbegla dublje promatranje rata i zašto se nije pozabavila samim uzrokom konflikta, rediteljka je odgovorila da je u pitanju umetničko delo, te da umetnost po sebi može da se tumači na brojne načine, a da je pravo kritičara da film vidi kao nedovoljno ozbiljan, dodajući kako su mnogi rekli da ovo ostavrenje dočarava pravo stanje stvari, i da ona smatra da je pružila pravi prikaz horora rata na prostoru Bosne. Na pitanje filmske kritičarke Sandre Perović zašto je u filmu prikazana samo srpska vojska kao zločinačku, i da li rediteljka smatra da je bilo žrtava i na hrvatskoj i na srpskoj strani, Džolijeva je izjavila da smatra da ih je sigurno bilo na svim stranam, odnosno da su sve žene Bosne propatile. Njena želja je bila da prikaže žrtve koje rat prouzrokuje, i da se zbog toga ona opredelila samo za jednu stranu.

O samoj postavci filma, kao ljubavnoj priči usred grozota rata, ne vredi mnogo govoriti, pošto je odnos glavnih junaka slabo smislen i razrađen, odnosno ni u jednom trentuku nam nije pojašnjeno šta se tačno među ovim akterima događa.