Digitprop

Jedan od najznačajnijih naučnika koji se bavio razvojnom psihologijom, Švajcarac Žan Pijaže (Jean Piaget), početkom 60-ih prošlog veka isticao je značaj igre za razvoj kognitivnih sposobnosti deteta. Nakon inicijalne razvojne senzomotorne faze (bebe koja se igra zvečkama, puzi, ispituje predmete), deca postupno razvijaju sposobnost da simbolički predstavljaju svoja iskustva, i taj stepen igre bi bio blizak nekoj vrsti podražavanja i pretvaranja – deca prilikom igre biraju i preuzimaju određene uloge i identitete i odigravaju ih.

U rano školsko doba, pak, deca postaju zainteresovana za igre koje imaju tačno određena pravila. Ona rukovode ponašanjem grupe dece koja u igri učestvuju – postoji dve ili više suparničkih strana, i definisan je kriterijum kojim takmičar postaje pobednik. Ovo izaziva kompeticiju, tj. nagon za nadmetanjem.

Jedna od najpribližnijih definicija igre bila bi da je igra ljudska (ali i životinjska!) aktivnost koja nije nužna za opstanak i nema utilitarni karakter. Ali, ona nije beskorisna, baš kao ni umetnost, koja ima slična svojstva – uživanje i emocionalno zadovoljstvo.

Istraživačko-umetnički projekat Game Culture, koji obuhvata upravo završenu izložbu Play Cultures u beogradskom Muzeju savremene umetnosti (a prošle godine održanu u Novom Sadu), gledaoca angažuje da bude ne samo recipijent umetničkog dela već i igrač u ponuđenom okviru kompjuterskih igrica. Game Culture sublimira gorepomenute kvalitete zajedničke i igri i umetnosti. Istražuje se fenomen kulture igara (i „igrica“).

Nove umetničke prakse nalaze svoj okvir u kompjuterskim igricama kao novom mediju. Kompjuterske igrice koje podrazumevaju animaciju, grafiku, zvuk i algoritam postaju novi, umetnički žanr – gejm art. Play Cultures predstavlja savremenu art produkciju od odabranih 20-ak radova izloženih u Salonu MSU-a.

Izložba Play Cultures u samom naslovu nosi izvestan ironijski predznak, a to je poigravanje – poigravanje kulturama – s obzirom na to da radovi dolaze iz različitih sociopolitičkih i kulturoloških konteksta. Posetilac izložbe nije „klasični“ igrač digitalnih video i kompjuterskih igrica: njegov cilj nije postizanje određenog skora već raščitavanje i dekodiranje umetničke i, svakako, političke poruke autora. Autorski radovi provokativni su na način agitpropa, propagande uopšte, političkog aktivizma, sve do hakerskog preuzimanja platformi već postojećih igara kao i eksploatacije kopileft licenci.

Igrica Pod opsadom (Under Siege) sirijske umetničke grupe Afkarmedia priču crpi iz savremene istorije Palestine i ključnih događaja u periodu od 1999. do 2002, i iako je u svojoj suštini „pucačina“, ona donosi i dodatni psihološki i politički nivo – mogućnost odigravanja i proigravanja tačnih istorijskih trenutaka s prostora zapadne obale Gaze.  (Filozof Žan Bodrijar je, recimo, radikalno tvrdio da rata u Zalivu zapravo nije ni bilo, već je u pitanju jedna medijska simulacija, simulakrum kao gubitak granice između predstavljanja i stvarnosti. Igrica Pod opsadom simulira ratni sukob koji je zaista postojao i ta konvencija je jasna igraču koji se upušta u osvajanje nivoa ove igrice.)

Jedna od atraktivnijih igara je simulacija autora Gonzala Fraske (Gonzalo Frasca) pod nazivom 12. septembar (September 12th), koja se naslanja na svakako najznačajniji datum novije svetske istorije 11/09/2001, teroristički napad Al kaide na SAD. U ovoj igrici, takođe „pucačini“, igrač inicijalno ubija teroriste, ali pri tome, kako u antiterorističkim operacijama i biva, pogađa i civile koji se u vojnim operacijama vode kao kolateralna greška, što motiviše druge civile na osvetu te i oni postaju teroristi.

U istu grupu igrica svrstava se i grčka autorska grupa Personal Cinema sa 3D igricom za više igrača Stvaranje balkanskih ratova: igra (The Making of Balkan Wars: the Game). Virtuelni prostor igrice je tržni centar u kome se susreću kulture balkanskih naroda. Ova igra obuhvata dokumentarne audio i video zapise i napise koji su važni za istoriografiju i medijsku prezentaciju Balkana uopšte (pa i ratnih sukoba), budući da je slika Balkana nešto što je u zapadnim medijima podložno kritici. Autori se svakako pozivaju i na sada već čuveni naučni rad sociološkinje Marije Todorove Imaginarni Balkan, koji ukazuje na recepciju Balkana u zapadnoj Evropi.

Italijani, pak, budući da ne dolaze s prostora koji predstavlja ratna žarišta, opredeljuju se za ironizaciju potrošačke kulture i konzumerizma, na tragu savremenih sociologa koji razmatraju sindrom mekdonaldizacije društva. Autori grupe Molleindustria u igrici McDonald’s Videogame provociraju igrača da se uključi u sve procese (virtuelnog) sticanja profita ove megakorporacije, i da time gradi svoj odnos i kritiku prema njoj.

Daleko provokativniji i kontroverzniji je rad iste grupe pod nazivom Operacija Pedopop (Operation Pedopriest), fleš igrica koja simulira operaciju zataškavanja slučaja katoličke pedofilije.