Godina klonova

Ovogodišnji Londonski filmski festival biće upamćen kao prvi na kome su se reflektovale posljedice svjetske ekonomske krize na globalnu filmsku produkciju. Ove godine nisu organizovane projekcije na Lester skveru, a i reklamiranje festivala je bilo vidno skromnije. Međutim, iako su bili srezani budžeti i festivalu i prikazanima filmovima, ne može se reći da je manjkalo kreativnosti. Naprotiv, kao što se moglo očekivati, u vremenima krize, ideje često idu u suprotnom smjeru.

Nikad me ne ostavljaj: Ipak, ton filmova je ove godine bio malo promišljeniji i sklon preispitavanju društva. Tako je film koji je otvorio festival nagovjestio jedan upravo takav, nedvosmisleno tamniji ton. Nikad me ne ostavljaj (Never Let Me Go) je film po noveli Kazua Ishiguroa, u kojoj pisac u nijansama prikazuje osjećanja privlačnosti i ljubomore među troje mladih ljudi koji su djetinjstvo proveli u istom internatu. Film je praktično prvi igrani film poznatog reditelja video spotova Marka Romaneka (Madonna, Morrissey, Lenny Kravitz, Beck, REM…).

U ovoj holivudskoj produkciji čija je radnja smještena u savremenoj Engleskoj, Romanek uspješno prenosi Ishigurov blago iznijansirani osjećaj za lične emocije, ali i ono što je interesantnije, beskompromisno prenosi i mračnu stranu ove priče. Mladi ljudi iz internata su klonovi, koji se bukvalno “uzgajaju” da bi tokom dvadesetih godina donirali svoje organe i tako ubrzo završili svoj život. Romanek u postavlja pitanja o moralnosti kloniranja, kao i da li klonovi imaju “dušu”? Sa nezaboravnom glumom Carey Mulligan, Keire Knightley i Charlotte Rampling, film je dirljiva drama o iskušenjima doba koje tek dolazi, doba tehnoloških ostvarenja u medicini koja iznova postavljaju fundamentalna pitanja o ljudskoj vrsti i njenjoj egzistenciji.

Materica: Inače, tema kloniranja postala je zaštitni znak ovog vremena i na festivalu se moglo vidjeti nekoliko filmova koji su se bavili ljudskim kloniranjem. Od njih vrijedi izdvojiti još jednu tamnu, ali produkcijski veoma bogatu i vješto završenu dramu Materica (Womb) mađarskog reditelja Benedeka Fliegaufa sa nekadašnjom Bond djevojkom Evom Green u glavnoj ulozi. I ovaj film je smješten u Englesku, na engleskom jeziku, iako je u duhu savremenih evropskih produkcija francuskim i mađarskim novcem snimljen u Njemačkoj.

To nije umanjilo snažan utisak koji ostavlja ovo autorsko djelo, iznova postavljajući pitanje o etici kloniranja. Film vješto pokazuje da se ljudi mogu klonirati, ali da te ličnosti ne mogu biti iste. Činjenica da će imati drugačije odrastanje znači da će postati drugačije ličnosti i da iako identični biološki, oni ne mogu biti identični ljudi. Junakinja ovog filma na kraju ne dobija nazad svog ljubavnika za čije se kloniranje založi poslije njegove prerane smrti. Poslije jednog drugačijeg djetinjstva, njen ljubavnik odrasta u fizički istu osobu, ali osobu koja se u svom novom životu zaljubljuje u nekog drugog.

Dragi doktore: Ovakav blago depresivan ton se mogao naći u većini filmova proizvedenih tokom prošle, prve prave krizne godine. Težnja da se preispitaju osnove društva koje je sebe dovelo u takvu krizu se osjetilo u filmovima iz svih krajeva svijeta. Možda najinteresantniji primjer takvog preispitavanja predstavlja japanski film Dragi doktore (Dear Doctor) mlade rediteljke Miwe Nishikawe. Priča je smještena u zabačeno i zaboravljeno selo negdje u Japanu, sa uglavnom starijom populacijom ponosnom na svog lokalnog doktora.

Međutim, stvari ubrzo počinju da se mjenjaju dolaskom mladog i zgodnog doktora iz grada, koji je odlučio da baš tu dođe na praksu. Sa ozbiljnom bolešću jedne starije seljanke, čija je kćerka uspješan hirurg u Tokiju, seoske tajne polako izbijaju na vidjelo. Iako voljen i bezgranično cijenjen, ispostavlja se da je seoski doktor prevarant bez ikakvog formalnog obrazovanja. Film ga međutim pokazuje kao veoma predanog svojim pacijentima i ono je što je najbizarnije, veoma uspješnog u njihovom liječenju. Gledaoci, kao i mladi doktor u filmu, ostaju zbunjeni cijelom situacijom, jer se “lažni” doktor sa pacijentima često ponese mnogo bolje nego oni “pravi”. Pitanje šta je u durštvu zapravo “pravo” a šta “neispravno” ostaje otvoreno, zahtijevajući od nas da preispitamo vlastite i društvene standarde.

Južna oblast: Pogotovo je vidno samopreispitivanje u filmovima iz Latinske i Južne Amerike. Ako je prošle godine pravo iznenađenje bio peruanski Uplašena sisa (La Teta Asustada) mlade rediteljke Claudije Llose, ove godine je bolivijski film Južna oblast (Zona sur) Juana Carlosa Valdivije bio pravo otkrovenje. Film se bjesomučno obrušava na klasne i etničke probleme tog kontinenta, gdje se bogati potomci bijelih doseljenika još uvijek ponašaju kao da žive na drugoj planeti u odnosu na siromašne, ali politički sve svjesnije, potomke populacije koja je taj kontinent naseljevala prije njihovog dolaska. Kamera nikada ne miruje i stalno kruži oko svojih protagonista da tako pokaže hermetičnu zatvorenost njihovog svijeta. Film ipak pokazuje da je pomirenje moguće, ali da se do njega može doći samo kroz dalje preispitivanje.

Tihe duše: Dominantni ton preispitavanja došao je na festival sa svih strana planete, a iz istočne Evrope je bio usmjeren na temu kolektivnog identiteta. Ruski film čiji je naslov na engleski preveden kao Tihe duše (Silent Souls; Ovsyanki) je priča o plemenu Merjana koje je nekad bilo finsko, ali se za vrijeme vladavine Ivana Groznog asimilirano u Ruse. Film prati fotografa Aista koji nas vodi kroz preostale običaje ove specifične etničke grupe, ali u isto vrijeme meditira o ljubavi i prolaznosti, ponovo omiljenim temama ruske umjetnosti. Neobični humor i originalna estetika krase režiju mladog Alekseja Fedorchenka. Skrivene emocije i pomalo iznenadan zaključak da grupni identitet na kraju nije ni bitan, nimalo bitniji ni prolazniji od bilo kog drugog, krase ovo malo remek-djelo koje dokazuje da je ruski film ponovo u svjetskom fokusu.

Nagrade, sati i Balkan: Londonski filmski festival nema takmičarski ni industrijski karakter, već je prava fešta za filmofile. Ipak, mali broj nagrada se dodjeljuje u nekoliko kategorija. Jasan pokazatelj da je ruski film ponovo u modi je činjenica da je film Alekseja Popogrebskog Kako se završilo ljeto (How I Ended this Summer) dobio nagradu za najbolji film. Nagradu za najbolji dokumentarni film je dobio danski film Armadiljo (Armadillo) reditelja Janus Metza. Film prati grupu danskih vojnika koji služe u istoimenoj vojnoj bazi u Helmand provinciji u Avganistanu i neposredno pokazuje opasnost i iskušenja na koja nailaze. Pored ove dvije, dodjeljuje se i nagrada za novog britanskog talenata koja je dodjeljena mladoj rediteljki Clio Barnard za njen debi Zaklon (The Arbor) konstruisan od dokumentarnog i fiktivnog filmskog materijala.

Petnaestodnevni festival je zatvaren 28. oktobra premijerom novog filma oskarovca Dannyja Boylea. 127 sati (127 Hours) baziran je na istinitoj priči mladog američkog alpiniste Arona Ralstona koji je morao da se prepusti ekstremnim rješenjima da bi izbjegao sigurnu smrt kada mu je ruka ostala zaglavljena na planinskoj litici. Glavnu ulogu igra miljenik publike James Franco, koji je sa rediteljem Boyleom, pozdravio londonsku publiku i zatvorio festival.  

Na ovogodišnjem Londonskom Filmskom Festivalu nije bilo filmova iz Srbije, ni iz komšiluka. Već duži niz godina “domaći” filmovi se rijetko selektiraju za ovu smotru, te stoga završe na manjem, festivalu nezavisnog filma Raindance.

Povezani tekstovi:

LFF 2007: Istok, istok...
LFF 2004: Ujedinjeno filmsko kraljevstvo