Domaći teren

Mnogobrojne društveno-političke okolnosti su odredile prirodu odnosa između fudbala i muzike na domaćem terenu. Iz tih razloga bilo je nemoguće (a i danas je) da muzičari budu vlasnici domaćih (i regionalnih) klubova, ali čak ni taj hendikep ih nije udaljio od ljubavi prema prelepoj igri i fudbalskim terenima koju su ovekovečili brojnim pesmama na tu temu.

Fudbaleri

S druge strane, ni pojedini fudbaleri nisu bežali od mikrofona. Prvi pevač u kopačkama na domaćem podneblju bio je Dragan Džajić koji je 1967. objavio singlicu sa ukupno četiri kompozicije za aleksandrovački Diskos. U pratnji orkestra Dragana Živkovića Tozovca, koji je i potpisao pesme, najbolji fudbaler u srpskoj istoriji ušao je u anale i po ovom osnovu.

Kolika je svojevremeno bila popularnost treće Zvezdine zvezde svedoči i pesma Džajo Džajka enigmatične interpretatorke narodne muzike Mašinke Lukić.

Diskografskim putem najslavnijeg Ubljanina nastavio je Splićanin Ivica Šurjak koji se 1980. godine u produkciji Jugotona oglasio singlom Ni ljubav nije kao što je bila/Julija.

Za razliku od saigrača iz reprezentacije koji je gajio naklonost prema šlageru, trofejni igrač splitskog Hajduka publici je ponudio tada moderni fanki disko zvuk, što je, ako je verovati očevicima, bilo u skladu sa njegovim fudbalskim umećem. Naime, hroničari tvrde da je Šurjak bio prototip modernog igrača koji se podjednako dobro snalazio na svim pozicijama na terenu, i kao takav bio vesnik tzv. totalnog fudbala na ovim prostorima.

Tokom poslednjih godina postojanja nekadašnje države, kontroverzni igrač Crvene Zvezde i Partizana Milko Đurovski učestvovao je u TV šou programu tada najveće muzičke zvezde na ovim prostorima – Lepe Brene. Đurovski je tom prilikom otpevao pesmu Nama je najbolje. Po informacijama na internetu, diskografski zapis ove numere ne postoji, ali srećom (ili nesrećom), tu je televizijski trag koji je ovu saradnju sačuvao od zaborava.

Deceniju kasnije na malim ekranima je viđena slična situacija, s tom razlikom što je tadašnji igrač Obilića a sadašnji kapiten Crvene Zvezde Nikola Lazetić samo statirao sa tadašnjom suprugom u spotu za pesmu Crveno najpopularnije, najpopularnije srpske folk pevačice Cece Ražnatović.

Predvečerje SFRJ obeležio je nezapamćeni uspeh Crvene Zvezde koja se sa legendarnim timom popela na klupski tron Evrope i sveta. Iz te nezaboravne generacije, dvojica igrača su se okušala u muzičkom svetu. Siniša Mihajlović je sa ne baš previše uspeha repovao u numeri Delije za Tokio krenule Slađane Ristić, dok je „fudbalska kobra“ (citat Milojka Pantića) Darko Pančev gostovao 1995. u latino numeri Slavej mi na granka pee dueta Kuku Lele.

Zatim mikrofon preuzimaju „partizanovci“ a za to je najzaslužnija velika navijačica kluba iz Humske, Zorana Pavić, koja je jedno vreme bila i na čelu rvačkog kluba crno-belog sportskog društva. Prvo je 1999. otpevala Mornare sa nekadašnjim reprezentativcem Srbije i Crne Gore Matejom Kežmanom, da bi pet godina kasnije udružila vokalne snage sa golmanom Đorđem Pantićem u pesmi Crno bela ruža.

Muzičari

Što se tiče muzičkih tema sa fudbalskim sadržajem, verovatno da je najbolja početna tačka u rekapitulaciji evergrin numera Drago mi je zbog mog starog (1979) grupe Rani mraz. Vođa ovog sastava, najpopularniji srpski šansonjer svih vremena, Đorđe Balašević, je u pesmi Hej čarobnjaci svi su vam đaci otkrio svoje simpatije prema FK Crvena Zvezda, baš kao i Bajaga u numeri Zvezda.

Slično se zove i navijački prilog Šabana Bajramovića (Zvezda, zvezda), dok je popularni pevač novokomponovane narodne muzike Boban Zdravković opevao stadion našeg najtrofejnijeg kluba u pesmi Marakana. Iste boje su i u srcu Bobana Petrovića, utemeljivača srpske disko muzike, sudeći po numeri S tobom Crvena zvezdo ja sam jak nastaloj u pratnji grupe Zdravo. Petrović je i jedini muzičar s ovih prostora koji ima iskustva u gazdovanju jednim klubom – sredinom 90-ih bio je vlasnik španskog drugoligaša Club Atlético Marbella, ugušenog dugovima 1997. godine. Omiljeni jugoslovenski parodični bend 80-ih Rokeri s Moravu je za svoju Jugoslovensku ploču (1988) u stihovima prošpartao sve vrelijim fudbalskim terenima od Vardara do Triglava u pesmi Ole, ole.

Igrači Crvene Zvezde su glavni junaci u sledećim pesmama – Duleta Savića je opevao Prljavi inspektor Blaža, Deja Savićevića muzičko-pozorišna trupa Kuguars, a Miloša Šestića staropazovački sastav 16x8x23x. Zabranjeno Pušenje je 1985. u numeri Nedjelja kad je otišao Hase opevalo (ne samo) igračku legendu FK Sarajevo, velikog driblera Asima Ferhatovića Haseta, po čijem imenu je nazvan i stadion kluba sa Koševa.

Iako su u karijeri snimili nekoliko dobrih albuma (poput potpuno i nepravedno zaboravljenog Rokenrol dendija iz 1993)  beogradski sastav Roze poze ostaće upisan u istoriji domaće rok muzike kao grupa koja je pokorila stadione svojom numerom Daj gol, nastaloj po motivima omiljene pesme navijača Liverpoola You’ll Never Walk Alone u izvođenju Gerry & The Pacemakersa (koju je obradio i zagrebački sastav Pips, Chips & Videoclips za potrebe numere Dinamo ja volim).

Beograđani predvođeni pevačem i gitaristom Željkom Nikolićem potpisali su još nekolicinu fudbalskih brojeva koje na plastičan način opisuju fanatizam i zagriženost koje sa sobom povlači praćenje fudbalske igre – Novine za sedenje, Napadaj ne propadaj, 16 metara, Ja sam sa stajanja, Derbi, U gol, u gol, u gol te Hvala ti (crno-bela ljubavi), U pobede Sartide i Najveća je najveća moja Zvezda Crvena.

Iako za lepši pol uobičajeno važi stereotip da ne voli fudbal (što, kako ćemo kasnije videti sugeriše i jedan album/pesma Tonija Montana), beležimo i dva fudbalska rokenrol priloga pripadnica lepšeg pola. Novosadske Boye u svom opusu imaju kultnu numeru III Fudbal (sa albuma 78 iz 1990) za koju muziku potpisuje tadašnji producent ovog sastava Koja, dok je beogradski Autopark svoju fascinaciju fudbalerima spakovao u kompoziciju Heroj na prvom zvaničnom ostvarenju ovog benda, Osećanja za poneti (2006).

Novosadski Atheist Rap je na svom prvom albumu Maori i crni Gonzales (1993) duhovito (po prezimenima) pozabavio sudijama iz nekadašnje jugoslovenske lige u pesmi Pomoćni đubre, dok dve godine kasnije, na narednoj ploči (J. E. B. A. NJ. E. (1995)) beleže svoje poštovanje prema kvalitetu italijanskog kalča u numeri Felićita. Orthodox Celts su poznati kao navijači Celtica, a deo te ljubavi može se čuti (a i videti u spotu) u Drinking Song, najvećem hitu ovog beogradskog benda.

Pioniri srpskog dirty south zvuka Sha-Ila svoju su ljubav prema Partizanu ovekovečili u pesmi Samo jedan klub, dok su njihove kolege 187 uradili pesmu koja se podjednako može pripisati sada već nepostojećem FK Železnik i kladionici Lavovi po kojoj je dotična numera i dobila ime.

Navijači

Kao masovni događaj, fudbal se ne može zamisliti kako bez navijača, tako ni bez navijačkih pesama. Kriterijum u podeli na fudbalske i navijačke pesme, ogleda se u tome što su navijačke pesme ili nastale na stadionu ili se predominantno bave navijačima te im je fokus sa zelenih tepiha pomeren na sama dešavanja na tribinama.

Za rodonačelnika ovog (pod)pravca unutar domaće popularne muzike pretenduje Velibor Miljković, mnogo poznatiji kao Toni Montano, čija pesma Mi smo iz Beograda hronološki koincidira sa eksplozijom organizovanog tifo pokreta u SFRJ. Montano je nešto kasnije (čitaj: tokom raspada SFRJ) preradio ovu pesmu u banalnom nacionalističkom ključu, a osim nje, u njegovom potonjem repertoaru se mogu naći i Mi smo šampioni, Moja žena (fudbal ne voli) i Obilić, posvećenu nekadašnjem šampionu SRJ čiji je navijač u međuvremenu postao.

Ipak, čini se sa ove vremenske distance da je pank/oi/skinhead scena, posebno u Beogradu suštinski doprinela popularizaciji narastajućeg ultras fenomena. Krajem 80-ih nastaje pesma Chelsea grupe Uzbuna koja govori o tradicionalnim simpatijama Grobara prema klubu sa Stamford Bridža. Početak 90-ih katapultira u orbitu popularnosti grupu Direktori čiji je debi album Čistićete ulice (1992) osim beskompromisnih političkih pesama ponudio i nekoliko zvezdaških brojeva kao što su Ide voz, Duda (Ko je svetski šampion?) i verovatno najkontroverzniju Mrzim Hajduk, čije reči na eksplicitan način dočaravaju stadionsku uvertiru ratnih dešavanja na ovim prostorima.

Njihove kolege Životinje su, osim furioznog navijačkog kult klasika Dodaj ne driblaj, u pesmi United Force spevali odu navijačima FK Rad, dok je treći bitan bend iz ove plejade, Šaht svoju posvećenost fudbalu rezimirao pesmom Svi na stadion.

I bendovi sličnog usmerenja iz drugih srpskih gradova imaju u svom opusu tematski sličnih pesama. Tako novosadski Ritam Nereda i smederevski Potres imaju pesme maltene istovetnog naziva Football odnosno Fudbal, dok za pank bend s juga Srbije po imenu Cepeni Ćunci nije baš najjasnije o kom klubu peva u pesmi Samo ti. Dok navijači Partizana tvrde da je reč o pesmi podrške njihovom klubu, ima i onih koji su uvereni da se u njoj iskazuje ljubav prema lokalnom okružnom ligašu FK Progres iz Ladovice kraj Leskovca, odakle potiče ovaj bend. Ostaje da se vidi šta je prava istina, a da su članovi grupe redovni na tribinama svedoči i pesma Football Madness.

Beogradski sastav 357 je (uz asistenciju dvojice vođa Zvezdinih navijača) 2002. godine objavio album Pesme sa severa na kome se nalaze popularne pesme Zvezdinih navijača u rokerskom ruhu (npr. Dobro znaj, Napred Zvezdo i I kad dođe tuga), i one sa gotovo uvek mogu čuti sa razglasa na utakmicama beogradskog kluba. Najzad, mladi beogradski reper Marlon Brutal je u pesmi HCZ KCZ iz huliganske vizure ponudio brutalno viđenje navijačkog života, onog u kome je dokazivanje nasilnim sredstvima imperativ egzistencije viđene kroz rigidnu dioptriju pripadnosti navijačkim grupama i komšiluku iz kojeg one potiču. Ako zanemarimo vuvuzele, na Svetskom prvenstvu koje je u toku nisu zabeleženi nikakvi izgredi na tribinama.