Tragači

Jedan od ključnih trenutaka za evropski džez bio je kada je nemački producent Manfred Eicher osnovao izdavačku kuću ECM, koja će od kraja 60-ih pa sve do danas biti glavni pokrovitelj muzičarima koji su rešili da prave džez bitno drugačiji od onog nastalog na američkom tlu.

Dok su američki džezeri nastojali da sviraju što brže i što komplikovanije, ECM-ovi muzičari su radili upravo suprotno: njihova muzika je bila usporena, sa puno intervala tišine, a složeni harmonski manevri često su zamenjivani jednostavnim molskim temama. Umesto flertovanja s komercijalnim rokom i fankom, pojavljuju se elementi klasične, etno i ambijentalne muzike.

Muzika koju su stvarali Keith Jarrett, Jan Garbarek, John Surman, i ostali pioniri “ECM zvuka” osnova je dobrog dela današnjeg evropskog džeza. S jedne strane su muzičari kao sto su Louis Sclavis, Tord Gustavsen, norveški sastav In The Country, koji manje-više stvaraju u okviru postojeće ECM tradicije, dok je veliki broj muzičara nastavio da razvija još osobeniji zvuk.

Mats Gustafsson

Veoma popularni (u džez okvirima) Esbjorn Svensson Trio (otvarajuća fotka), Erik Truffaz, kao i malo manje poznati Jacob Anderskov po eklektičnosti mogu da pariraju muzičarima njujorške dauntaun scene, pri tom zadržavajući specifičan evropski senzibilitet. Još dalje su otišli Nils Petter Molvaer, Bugge Wesseltoft i drugi koji su, stapajući džez i elektroniku, stvorili novi, hibridni žanr– nu džez.

Evropski džez, ipak, nije samo ECM: ne treba prevideti veoma jaku fri-džez scenu. Kada je fri-džez doživljavao ekspanziju u Americi, Evropa ga je spremno dočekala, i pri tom iznedrila nekoliko muzičara najvišeg ranga, kao što su Peter Brotzmann, Derek Bailey, Alexander Von Schlippenbach, te bend ICP Orchestra. Mnogi fri-džez muzičari koji su stekli renome tokom sedamdesetih i danas su među glavnim protagonistima evropskog džeza uopšte.

Među mlađim snagama suvereni vladar fri-džez scene je švedski saksofonista Mats Gustafsson. On je eksplozivni instrumentalista, pod snažnim uticajem Alberta Aylera, koji svoju viziju fri-džeza isporučuje pankerskim nabojem. Lider je nekoliko bendova (AALY Trio, The Thing…), član je ol-star postave Peter Brotzman Chicago Tentet (čiji su članovi, pored Brotzmanna i Gustafssona, i najistaknutiji protagonisti čikaške scene, na čelu sa Kenom Vandermarkom), svira sa opskurnim italijanskim fri-džez/pank sastavom Zu, a nije mu strana ni saradnja s muzičarima koji nemaju (očigledne) veze sa džezom, kao što su alternativni rokeri Sonic Youth ili Jim O’Rourke.

Kao značajne mlađe muzičare fri-džez orijentacije treba pomenuti i bubnjara Paal Nilssen-Lovea, te saksofonistu Hakona Kornstada.

Richard Galliano

ECM i fri-džez scena, koji se uglavnom povezuju sa skandinavskim zemljama, bez sumnje dominiraju evropskim džezom, ali postoji i veliki broj kontinentalnih muzičara koji stvaraju mimo ove dve tradicije. Među najzapaženijima su francuski muzičari koji deluju u okviru širokih postbap granica, poput veterana Michela Portala, ali i proširuju svoj izraz etno elementima – balkanskom muzikom u slučaju Bojana Zulfikarpašića, odnosno francuskim etnom i argentinskim tangom kod Richarda Galliana.

Pored francuske, jaka je i italijanska džez scena, čiji su protagonisti naklonjeni tradicionalnijem zvuku više nego što je to slučaj u ostatku Evrope, a među najpoznatijim muzičarima su nadolazeća zvezda Stefano Bollani, zatim nešto stariji Paolo Fresu, kao i živa legenda evropskog džeza trubač Enrico Rava.

Da li je evropski džez zaista postao uzbudljiviji i svežiji od američkog? Na ovo pitanje je teško dati egzaktan odgovor. Jedno je izvesno: evropski džez je otišao daleko od američkog izvorišta, a nema sumnje da će i u narednim godinama nastaviti da ide sopstvenim putem.