Amerika, velika civilizacija poljuljane kulture, velika nacija problematičnog nacionalnog identiteta, kupuje identitete zemalja čijim je kolonijama pripadala, demonstrirajući paradoks jedinstvenog naroda čija je istorija mlađa od istorije sopstvenih kolonijalista
Izdavačka kuća
Clio objavila je u prevodu Jelene Petrović knjigu intervjua koje je španski filmski kritičar Migel Huan Pajan vodio sa aktuelnom postavom najeminentnijih reditelja svoje zemlje. Pedro Almodovar, Alehandro Amenabar, Visente Aranda, Bigas Luna, Eduardo Kampoj, Hajme Ćavari, Aleks de la Iglesija, Rikardo Franko, Karlos Saura, Fernando Trueba i Imanol Uribe (uprkos izostancima Pereire, Erisea ili Uljoe, npr), zanimljivo analiziraju fenomen ekspanzije svoje nacionalne kinematografije. Naime, španski film već čitavu deceniju zapljuskuje obale svetskog bioskopskog kupališta namećući se kao savršen spoj populističkog i umetničkog filma. Sa jednakim potencijalom za osvajanje nagrada, kao i za komercijalnu distribuciju.
Pajanov Savremeni španski film ne pruža nijednu praktičnu niti teorijsku formulu za odgovor na pitanje kako napraviti uspešnu kinematografiju, ali zato navodi na rekapituliranje utisaka o sjajnim filmovima koje smo gledali proteklih deceniju i po, a da nismo razmišljali o idejnim vezama između nabrojanih rediteljskih ličnosti. I zaista, ove autore odlikuje mnogo vise stilskih, dramskih i produkcionih razlika nego sličnosti.
 "Perdita Durango" |
Za razliku od drugih poznatih umetničkih talasa, ovu grupu stvaralaca odlikuje manje razvijena svest o umetničkoj zajednici nego što je to bio slučaj sa kreatorima slavnih pravaca koji su im prethodili. Španci ne poseduju jedinstvenu angažavanost poput iranskog, niti modernistički manifest poput danskog filma, nemaju etnografsku vizuelnu doslednost poput kineskog, niti žanrovsku uslovljenost poput japanskog filma; španski film nije ukorenjen ni u teoriji kao francuski novi talas, niti u istorijskoj polemici poput nemačkog.
Taman kad nas Almodovar, zajedno sa Lunom, pripremi na tragediju raskošnog erosa, Uribe nas ohladi askezom oštrih socijalnih teza. Pošto nas Iglesija ubedi u prodornu energiju groteske unutar konvencijalnog pristupa, tu je Aranda sa tezom o skrivenom formalizmu unutar modernog i eksperimentalnog. Truebin depresivni konzervativizam je teško dovesti u vezu sa Amenobarovom fetišizacijom misticizma Tanatosa. Kad nas Ćavari i Luna ubede u istorijsko-političku renesansu postfrankovskog liberalizma, možemo oslušnuti Sauru i Aranda, koji svojim veteranskim statusima dokazuju kako su se značajni filmovi snimali i za vreme diktature.
Španski film nema osobine talasa , pravca ili pokreta , a nema ni jedinstveno uporište u istoriji umetnosti. On crpi iz manirizma (Luna, Iglesija), nadrealizma (Iglesija, Almodovar), kubizma (Almodovar, Saura), baroka (Luna, Iglesija, Trueba), realizma (Uribe, Franko, Kampoj), arabeskne ornamentike (Luna, Almodovar), kao i pop arta (Almodovar, Aranda, Amenebar).
Posledično ambicijama katoličkog dualističkog misticizma, savremeni španski film ume da bude blasfmičan i rigidan (Almodovar, Aranda), urnebesan i melanholičan (Trueba, Luna), eksplicitan i konzervativan (Aranda, Almenebar), komunikativan i intelektualan (Franko, Kampoj).
 "Sve o mojoj majci" |
Zajedno, svi ovi autori poseduju sve autorske osobine koje je moguće zamisliti. Zajednički umetnički imenitelji do te mere izmiču sistematizaciji da navode na pomisao da je ekspanzija španskog filma posledica jednog, često potcenjenog logičkog pojma za svaku vrstu akademskog pogleda na umetnost: slučajnosti.
No, to je samo jedna strana odgovora. Greška ovakve tautologije jeste što se ona poziva, kao i uostalom svi umetnički sistemi, na ugao evropskog intelektualizma.
Holivud, ipak
Pokušajmo da špansku kinematografiju sagledamo (bar u sferi informacija) iz ugla Holivuda, vladara populističke psihosocijalne dogmatike. Počnimo od Almodovarovog mesijanskog oreola koji je centralizovao ovu umetničku revoluciju kao malo koji autorski pojedinac u istoriji filma.
Ovaj reditelj je svetsku slavu stekao tek sa svojim SEDMIM filmom, Žene na rubu nervnog sloma (1988), koji je tada bio najgledaniji film u Americi van engleskog govornog područja. Trueba je, par godina kasnije, dobio Oskara za Zlatno doba (1992) javno proglasivši Bilija Vajldera sa svog umetničkog boga.
 "Pričaj sa njom" |
Almodovar potom dobija Oskara za Sve o mojoj majci (1999), a sledeće godine za scenario filma Pričaj sa njom . Ove godina, Oskar za najbolji film van engleskog govornog područja otišao je Amenebaru za Mar adentro . Isti autor doživeo je da mu već od drugog filma, Otvori oči (1997) , Holivud napravi rimejk - Nebo boje vanilije ( 2001 ) . Treći Amenebarov film, Duhovi u nama ( 2001 ) je visokobudžetna špansko-američka koprodukcija, kao i de la Iglesijina Perdita Durango (1997). Penelope Kruz, Antonio Banderas i Ksavijer Bardem su u ovom trenutku etablirani holivudski glumci.
Svi ovi podaci govore da Evropa ne bi ni u snu obratila pažnju na pomenute autore da nisu obrađeni propagandom američke slave. Španski film je, dakle, po svojoj poziciji unutar filmske mreže, najbliži britanskom. Ono što je zajedničko za ove dve kinematografije je to da je njihova pripadnost evropskom filmu samo uslovna - administrativna. Holivud, ustvari, asimiluje matice najvećih svetskih govornih područja, odajući kulturno priznanje svom nacionalnom poreklu (Španija je, posle SAD i Engleske, treća na spisku Al Kaidinih meta!).
Amerika, velika civilazicija poljuljane kulture, velika nacija problematičnog nacionalnog identiteta, kupuje identitete zemalja čijim je kolonijama pripadala, demonstrirajući paradoks jedinstvenog naroda čija je istorija mlađa od istorije sopstvenih kolonijalista.
Nit koja spaja španske reditelje je imperijalizam, proširivanje umetničke Kolumbije posredstvom Holivuda. Zato španski film, cilja u svim pravcima. Jedan od njih će konačno nabasati i na Indiju, a sve do tad će Englezi vladati svetom.
Komentari
Trenutno nema komentara.
Morate biti prijavljeni da biste komentarisali tekstove.